สถานีพัฒนาที่ดินมุกดาหาร

การใช้ปุ๋ยพืชสดเพื่อปรับปรุงบำรุงดิน
ปุ๋ยพืชสด เป็นปุ๋ยอินทรีย์ชนิดหนึ่ง ที่ได้จากการจตัดสับหรือไถกลบพืชลงไปในดิน ในขณะที่พืชยังเขียวสดอยู่ โดยมีจุดประสงค์เพื่อปรับปรุงบำรุงดินให้มีความอุดมสมบูรณ์ ระยะเวลาที่เหมาะสมในการไถกลบพืชส่วนใหญ่จะอยู่ในช่วงที่พืชออกดอกเพราะจะทำให้น้ำหนักสด และปริมาณธาตุอาหารสูง หลังจากนั้นต้องปล่อยให้เกิดการย่อยสลาย ก็จะให้ธาตุอาหารพืชและเพิ่มอินทรียวัตถุแก่ดิน ซึ่งจะเป็นประโยชน์สำหรับพืชที่จะปลูกต่อไป พืชปุ๋ยสดที่นิยมปลูกทั่วไปจะเป็นพืชตระกูลถั่ว เพราะมีปมหรือราก ซึ่งมีเชื้อไรโซเบียมที่สามารถตรึงไนโตรเจนจากอากาศมาเก็บไว้ในปมรากถั่วและสะสมในต้นพืชได้
ลักษณะที่ดีของพืชที่ปลูกพืชเป็นปุ๋ยสด
1. ปลูกง่ายเจริญเติบโตเร็วและออกดอกในระยะเวลาที่สั้น
2. ให้น้ำหนักสดสูง คือมากกว่า 2,000 กิโลกรัมต่อไร่
3. เป็นพืชทนแล้ง ทนต่อสภาพน้ำขัง 2-3 วันได้ดี และสามารถปลูกได้ทุกฤดู
4. ลำต้น กิ่งก้านเปราะง่ายต่อการไถและสับกลบลงไปในดิน
5. เมื่อไถกลบลงดินแล้วย่อยสลายได้รวดเร็ว
6. มีความต้านทานโรคและแมลงได้ดี
7. ผลิตเมล็ด พันธุ์ได้มากและขยายพันธุ์ได้รวดเร็ว

ชนิดของพืชปุ๋ยสด
1. พืชตระกูลถั่ว เหมาะที่จะปลูกเป็นพืชปุ๋ยสดมากที่สุด เพราะสลายตัวเร็ว เพิ่มอาหารพืชให้แก่ดินได้ดี รากเก็บอาหารพืชได้มาก ปลูกง่าย โตเร็ว มีรากใบลำต้นมาก พืชตระกูลถั่งยังสามารถแบ่งตามความเหมาะสมในการปลูกได้ ดังนี้
ถั่วที่ไถกลบแล้วเปลี่ยนเป็นปุ๋ยได้รวดเร็ว เจริญเติบโตได้ในสภาพพื้นที่ต่างๆ กัน เช่น ปอเทือง โสนอัพริกัน โสนไต้หวัน โสนคางคก และถั่วพร้า ฯลฯ
ถั่วที่ปลูกคลุมดินในส่วนผลไม้เพื่อปราบวัชพืช ต้นและใบร่วงหล่นเป็นปุ๋ยบำรุงดิน เช่น ถั่วลาย ถั่วเสี้ยนป่า ไมยราบไร้หนาม คาลาโปโกเนียม และถัวอัญชัน เป็นต้น
ถั่วประเภทที่ปลูกเป็นพืชเศรษฐกิจ เมื่อทำการเก็บเกี่ยวผลผลิตแล้วก็จะทำการไถกลบเศษซากพืชที่เหลือ เช่น ลำต้น กิ่ง ก้าน ใบ ลงในดิน เป็นพืชปุ๋ยสดได้เช่นกัน แต่ความเป็นประโยชน์ในด้านธาตุอาหารที่จะได้จากพืชปุ๋ยสดจะน้อยกว่าพืชปุ๋ยสดจริงๆ ที่ไถกลบเมื่อตอนออกดอก ถั่วประเภทนี้คือ ถั่วเขียว ถั่วเหลือง ถั่วลิสง และถั่วแดง เป็นต้น
พืชตระกูลถั่วชนิดอื่นๆ นอกจากจะเป็นพืชปุ๋ยสดแล้ว ยังสามารถใช้ประโยชน์อย่างอื่นได้อีกด้วย เช่น กระถิ่นยักษ์ คราม ถั่วมะแฮะ และขี้เหล็กผี เป็นต้น
2. พืชชนิดอื่นนอกเหนือจากพืชตระกูลถั่ว เช่น พืชตระกูลหญ้า ซึ่งส่วนใหญ่จะให้อินทรียวัตถุ แต่มีปริมาณธาตุอาหารพืชต่ำกว่าตระกูลถั่ว ดังนั้น จึงควรหวานปุ๋ยที่มีไนโตรเจนเป็นองค์ประกอบในขณะที่ทำการไถกลบ โดยใช้ปุ๋ยไนโตรเจนอัตรา 5-10 กิโลกรัมต่อไร่
3. พืชน้ำ เช่น ผักตบชวา จอก แหนแดง เป็นต้น มีการใช้แหนแดงเป็นปุ๋ยพืชสดในนาข้าว ซึ่งสามารถให้ไนโตรเจน 5-6 กิโลกรัมต่อไร่ และเพิ่มอินทรียวัตถุให้แก่ดินในอัตราสูงด้วย

ข้อพิจารณาก่อนการปลูกพืชปุ๋ยสด
การปลูกพืชปุ๋ยสดควรพิจารณาถึงปัจจัยที่สำคัญ 3 ประการ คือ
1. ลักษณะของดิน พืชตระกูลถั่วชนิดต่าง ๆ ขึ้นได้ดีในสภาพดินต่างกัน ฉะนั้นก่อนปลูกต้องปรับปรุงสภาพของดินให้เหมาะสม เช่น ถ้าเป็นดินเปรี้ยวควรใส่ปูน ดินทรายควรใส่ปุ๋ยเคมีสูตร 3-9-6 กิโลกรัมต่อไร่ หว่านเป็นปุ๋ยรองพื้นก่อนปลูก
2. เวลาและฤดูกาลที่ปลูก เวลาที่เหมาะสม คือต้นฤดูฝน โดยก่อนการปลูกพืชหลัก หรือปักดำประมาณ 3 เดือน หรือช่วงปลายฤดูฝน โดยปลูกหลังเก็บเกี่ยวพืชหลัก ในขณะที่ดินยังมีความชื้นอยู่แล้วถึงไถกลบลงดิน หลังจากนั้นจึงปลูกพืชหลักตาม
3. วิธีการปลูกมี 3 วิธี คือ ปลูกแบบโรยเมล็ดเป็นแถวหยอดเป็นหลุม และหว่านเมล็ด ซึ่งสะดวกและประหยัดแรงงาน ควรไถดะก่อนการหว่านเมล็ด ถ้าเมล็ดพืชมีขนาดใหญ่ต้องคราดกลบให้ลึกพอควรจะทำให้เมล็ดงอกเร็วขึ้น